کنترل طعم و بوی آب آشامیدنی

ین مسئله طبیعی است که آب دارای طعم و بوی ناخوشایند تولید شده در پکیج تصفیه فاضلاب و یا دستگاه تصفیه RO مورد اعتراض مصرف کنندگان قرار خواهد گرفت. طعم و مزه آب در اثر عواملی از قبیل نمک های معدنی یا یون های فلزات، ترکیبات آلی که در اثر رشد گیاهان و یا تجزیه مواد بیولوژیکی در آب وجود دارند و یا حتی نفوذ آلودگی های صنعتی و انسانی ایجاد می گردد. به عنوان مثال جلبک ها در آب باعث ایجاد بو و طعم های متنوعی از قبیل بوی ماهی، بوی علف و یا بوی پوسیدگی می شوند. حتی وجود پاره ای از باکتری ها نیز باعث عوض شدن طعم آب می گردد.
به طور کلی علل مختلفی برای آبی که گوارا نیست می تواند وجود داشته باشد بنابراین دستورالعمل کلی برای حذف بو و طعم آب تولیدی از پکیج تصفیه فاضلاب و پساب صنعتی یا دستگاه تصفیه RO وجود ندارد. بلکه در هر مورد خاص، عامل اصلی بو و طعم را باید جستجو و پس از شناسایی، برای رفع آن چاره جوئی نمود. معمولاً روش های متداول بهبود بخشیدن به طعم آب عبارتند از:

1. هوادهی آب به منظور اکسیداسیون ترکیباتی از قبیل املاح آهن و یا تخلیه (دفع) گازهای حل شده در آب؛
2. اکسیداسیون شیمیایی برای تجزیه نمودن ترکیبات آلی به کمک عوامل اکسیدکننده از قبیل کلر، ازن و یا پرمنگنات پتاسیم؛
3. استفاده از سطوح جاذب مواد آلی از قبیل کربن اکتیو.

در مورد آب های معدنی (آب چاه و چشمه)، معمولاً وجود گازهای طبیعی موجود در آب، ترکیبات گوگردی، آهن و یا منگنز می تواند دلیل وجود بوی نامطلوب باشد. بنابراین هوادهی این گونه آب ها باعث خروج گازهای معدنی شده و یا ترکیبات آهن و منگنز را به صورت نامحلول درآورده و در نهایت تا حد زیادی در حذف بو و طعم موثر واقع می شود. ولی در مورد آب های سطحی (آب رودخانه و دریاچه) هوادهی چندان موثر نیست، زیرا این گونه آب ها معمولاً از میزان اکسیژن محلول قابل توجهی برخوردارند و عوامل طعم دهنده در این آب ها ترکیبات آلی ناشی از منشاء گیاهی و یا صنعتی و انسانی می باشند که به سادگی توسط اکسیژن محلول، اکسید و تجزیه نمی شوند. بنابراین برای کنترل عوامل ذکر شده ابتدا منشاء آلودگی را باید تحت کنترل قرار داد. برای این منظور در مخازن آب های سطحی و یا دریاچه ها از سولفات مس (کات کبود) استفاده می گردد تا جلوی رشد جلبک ها گرفته شود. به همین ترتیب از تخلیه پساب های صنعتی به اینگونه منابع باید خودداری شده تا عوامل ایجاد کننده طعم و بو از بین بروند. لازم به ذکر است که غلظت سولفات مس لازم در آب در حدود 0.1 تا 0.3 میلی گرم در لیتر ذکر شده است. میزان ازت (نیتروژن به صورت آلی، نیترات، نیتریت و آمونیاک) و همچنین ترکیبات فسفر از عوامل مهم در رشد جلبک در آب های سطحی می باشند، لذا کنترل ورود این ترکیبات به آب های سطحی بسیار مهم است.

اکسیداسیون مواد آلی آب توسط کلر با روش کلریناسیون در حد نقطه شکست جهت حذف بوی نامطبوع

کلرزنی در حد نقطه شکست (Break point Chlorination) یکی از متداول ترین روش های حذف بوی نامطبوع آب می باشد. از آنجایی که این عمل باعث حذف میکروب ها و ضد عفونی کردن آب نیز می شود بنابراین کلرزنی آب می تواند در بهبود طعم آب موثر باشد.
پرمنگنات پتاسیم نیز در پکیج تصفیه فاضلاب، پساب و یا دستگاه تصفیه RO به عنوان ماده اکسیدکننده به کار برده می شود و از نظر تجزیه مواد آلی از کلر موثرتر بوده ولی به دلیل نامطلوب بودن یون منگنز در آب به تدریج منسوخ شده است. ازن نیز عامل اکسید کننده بسیار موثری است و هیچگونه طعمی در آب باقی نمی گذارد، شرایط مطلوب را دارا می باشد و تنها نکته منفی آن، هزینه قابل توجه تولید آن می باشد. گرچه اخیراً مشخص شده است که ازن نیز همانند کلر می تواند ترکیبات آلی خطرناکی در آب تولید نماید.
فیلتراسیون با زغال اکتیو نیز روش بسیار موثری در حذف مواد آلی محلول در آب، برخی از فلزات و بسیاری از ترکیبات مزاحم در آب محسوب می شود. زغال اکتیو از منابع مختلفی مثل زغال چوب، زغال کاغذ، لیگنیت (Lignite ترکیب اصلی چوب درخت) تهیه می گردد. سطوح ذرات این زغال از هزاران منفذ پوشانیده شده که سطح بسیار زیادی را برای جذب مواد آلی آب به آن می بخشد. این سطوح فعال ترکیبات آلی آب را جذب نموده در نتیجه علاوه بر طعم و بو، رنگ آب را نیز بهبود می بخشد. زغال اکتیو به دو صورت پودر و گرانول مورد استفاده قرار می گیرد. گرانول کربن اکتیو معمولاً در بستر هایی شبیه فیلتر شنی به کار رفته و هر چند وقت یکبار توسط بخار احیا و مجدداً فعال می گردد. ولی در هر حال با در نظر گرفتن تشکیلات و تاسیسات لازم برای احیا و استفاده مجدد از کربن فعال گرانول، مخارج سرمایه گذاری ستون های کربن فعال قابل ملاحظه است و به این دلیل در تصفیه خانه های عادی زیاد مورد استفاده قرار نمی گیرد و به این دلیل از پودر کربن فعال بیشتر استفاده می شود. این پودر توسط دستگاه های تزریق مواد خشک (Dry Feeders) و یا به صورت دوغاب با غلظت معینی به آب افزوده می شود و پس از مخلوط شدن کامل با آب توسط مخازن ته نشینی و یا فیلتر شنی از آب گرفته می شود. معمولاً زمان لازم برای جذب مواد آلی توسط پودر کربن اکتیو در حدود 15 دقیقه ذکر شده است.
هم چنان که گفته شد روش های فوق اگر چه متداول ترین روش های حذف بو و طعم های نامطلوب آب ها می باشند، ولی منحصر نیستند و بنابراین در هر مورد، ماخذ آلودگی باید شناسایی گردد تا بهترین روش تصفیه پسابانتخاب شود.